Słowo kresy , jak podaje "Słownik języka polskiego", oznacza "część kraju leżąca blisko granicy, inaczej pogranicze". Po raz pierwszy Kresy zostały użyte przez Wincentego Pola w 1854 r. w poematach "Mohort" i "Pieśni o ziemi naszej". U Wincentego Pola była to linia od Dniestru po Dniepr, czyli ziemie pogranicza tatarskiego. Ale niedługo kresy pozostały w takiej postaci, bardzo szybko ta nazwa objęła dawne wschodnie województwa Rzeczypospolitej Obojga Narodów, pomijając jednak ziemie na linii Wilno-Lwów. Przed rozbiorami tereny po Lwów były nazywane Rzeczypospolitą Królewską, a na wschód od niego - Rzeczypospolitą hetmańską. W czasach II Rzeczypospolitej Kresy Wschodnie przesunęły się na zachód, były to wschodnie województwa II Rzeczypospolitej: lwowskie (część), nowogródzkie, poleskie, stanisławowskie, tarnopolskie, wileńskie, wołyńskie i białostockie (część). Jedynie województwa stanisławowskie i tarnopolskie stanowiło składnik dawnego przedrozbiorowego pojęcia Kresów. Po 1945 roku znów pojęcie kresów przesuwa się na zachód. Ziemie bowiem, które zostały przyłączone do Związku Radzieckiego powoli zaczęły tracić znaczenie Kresów. Współcześnie używa się czasem określenie kresy wschodnie na tereny przygraniczne województw podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego.
W pamięci współczesnego Polaka Kresy kojarzone są z dawnymi wschodnimi terenami II Rzeczypospolitej, czyli z czasów sprzed II wojny światowej, niż z jakimiś innymi terenami, np. z czasów I Rzeczypospolitej. Te Kresy są nieuchwytne, ulotne i dawne, coś co zostało utracone bezpowrotnie, i co się dopiero wtedy zaczęło się cenić i tęsknić za tym. Kresy są wówczas wyidealizowane, stają się coś na kształt Raju Utraconego.
Dookreślenie do terminu kresy pojawia się dopiero wtedy, gdy ma się na myśli inne tereny niż wyżej opisane, np. Kresy Zachodnie.
Odrębną kwestię stanowią właśnie Kresy Zachodnie. Nazwa ta powstała jako kalka Kresów Wschodnich, i została podana w 1860 roku przez Jana Zacharasiewicza w jego książce "Na kresach". Pod nazwą Kresy Zachodnie rozumie się zachodnie tereny dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, które znalazły się w zaborze pruskim - Pomorze Gdańskie, Wielkopolskę i Warmię. To sztuczne pojęcie pojawiło się jako pożyteczne politycznie w walce z propagandą niemiecką. To określenie może też obejmować Górny Śląsk. Po I wojnie światowej tereny te w większości zostały włączone do II Rzeczypospolitej, w wyniku działań wewnętrznych (powstań) jak i zewnętrznych (postanowienia Ententy). Po 1945 roku nazwy tej zaczęto używać również w stosunku do Ziem Odzyskanych, dokąd w większości byli przesiedlani mieszkańcy z Kresów Wschodnich.
Oprócz czysto terytorialnego pojęcia kresy, można kresy objąć szersza definicją. Mogą bowiem być one kojarzone też z obszarem, gdzie występuje tygiel kulturowy, językowy, narodowościowy oraz niekiedy religijny. Taka sytuacja na pograniczu np. państwa, daje możliwość wytworzenia się dość szczególnej strefy, gdzie zachodzą procesy np. kulturowe, niż na innych terenach owego państwa. I tak też jest czasami postrzegane przez mieszkańców tzw. Kresów, ale nie przez osoby spoza. Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej nie są jednolite, to są pogranicza polsko-litewskie, polsko-białoruskie, polsko-ukraińskie, ale nie tylko, również litewsko-białoruskie, białorusko-ukraińskie, oraz enklawy innych narodowości, które wykazują odmienność na północ i na południu Kresów, o czym nie zawsze się pamięta.
Źródła:
http://pl.wikipedia.org/wiki/kresy
Kowalski M. A. "Kresy mit i rzeczywistość" 2004