Powstanie kwatery 2010 - Czyszki koło Lwowa

Pomniki poprzewracane, połamane, popękane bez krzyży. Aby odczytać napis w wielu przypadkach należało usunąć kilku centymetrową warstwę mchu. Zastanowiło mnie dlaczego nikt nie zainteresował się losami polskiego cmentarza w swojej rodzinnej miejscowości mimo że wielu byłych mieszkańców Czyszek stosunkowo często go odwiedzało o czym wiem z ust proboszcze kościoła greko-katolickiego, który swoją siedzibę ma w “naszym czyszeckim” kościele. Przecież Ukraińcy za nas tego nie zrobią a wręcz przeciwnie zrobią wszystko aby zatrzeć wszelkie ślady polskości na tych ziemiach. Pamiętam bardzo dobrze jak mój ojciec ze swoimi braćmi często płakali gdy mówiono o Czyszkach.  Jak spotykając się z innymi mieszkańcami Czyszek, rzewnie je wspominali.  W późniejszym czasie dowiadywałem się o podobnych tęsknotach innych osób do Czyszek.  Będąc osobą z dużym temperamentem, chęcią tworzenia i wrogiem bezradności postanowiłem coś temu zaradzić.  Rozmowa z proboszczem była ogólnikowa.  Z Jego strony nie było sprzeciwu lecz powątpiewanie czy mówię poważnie i czy jest to realne - wyremontować polski cmentarz w Czyszkach.  Prawdę mówiąc też w to nie wierzyłem, lecz poczucie odpowiedzialności za to co polskie (może to patriotyzm) pchnęło mnie do takiej rozmowy. Ziarno zostało zasiane bardziej w moim umyśle niż w postawie księdza Oresta.

Po powrocie do polski kontynuowałem zbieranie materiałów o mojej rodzinie, lecz o ile było to możliwe również o Czyszkach.  Następna moja wizyta w Czyszkach nastąpiła w 2006 roku przy okazji kilkudniowej wycieczki do Lwowa. W Czyszkach byłem  około trzech godzin, ale wystarczyło to na rozmowę z księdzem Orestem w sprawie cmentarza. Poprosiłem Go o rozeznanie sprawy w Gminie, uzyskanie opinii  mieszkańców, możliwości wykarczowania drzew, krzewów i obiecałem że ja również zrobię stosowne kroki  w Polsce.  Wtedy to już miałem koncepcję napisania książki o historii Czyszek i jej mieszkańcach.

Rok 2008 był rokiem przełomowym. Przyjechałem do Czyszek z trzema osobami, które przy okazji mojego przyjazdu do Archiwum we Lwowie chciały odwiedzić Czyszki.

Jakież było moje zdziwienie gdy okazało się że na cmentarzu wykarczowano drzewa pozostawiając tylko chaszcze - i tu widać efekty moich poprzednich rozmów i przychylności władz administracyjnych i kościelnych Czyszek. Przeprowadziłem następne rozmowy z księdzem  Orestem i ówczesnym merem gminy Czyszki  Petro Iwanowiczem Ladubec dotyczące szczegółów. Otrzymałem przyrzeczenie że jak sfinansujemy remont cmentarza to z Ich strony otrzymamy wszelką pomoc w ramach ich możliwości. Była to deklaracja bardzo poważna i zobowiązująca mnie Marka Bartosiewicz do podjęcia wszelkich starań aby nie okazać się osobą gołosłowną.  Wymieniliśmy numery telefonów w celu konsultacji dotyczących przebiegu prac przygotowawczych.

I tak kości zostały rzucone.

Po powrocie do Polski zacząłem przygotowania do remontu cmentarza z równoczesnym kończeniem pisania książki o Czyszkach.  Bardzo pomocna okazała się strona internetowa o Czyszkach, którą utworzyłem w roku 2007,  celem  upublicznienia historii  Czyszek i  kontaktu z byłymi mieszkańcami i ich rodzinami.  Wydanie książki w lipcu 2009 roku  poza swoim podstawowym zadaniem,  spowodowało bardzo ważną rzecz - integrację środowiska osób pochodzących z Czyszek.   Po prostu zaczęto mówić o miejscowości skąd  pochodzimy.

Przygotowania trwały od końca  roku 2008 do połowy roku 2010, kiedy to podjęto prace przy budowie “Polskiej Kwatery Pamięci”. Pierwszym posunięciem było jaki zakres ma mieć remont cmentarza. Jedną z cięższych i pracochłonnych  prac wykonali Ukraińcy karczując drzewa i krzewy. Po mojej wizycie w roku 2008 w Czyszkach po obejrzeniu zniszczeń jakich dokonał czas i ludzie, doszedłem do wniosku że remont całego cmentarza z uwagi na jego dużą powierzchnię jest ponad nasze siły. Opracowałem koncepcję zgromadzenia w jednym miejscu wszystkich ocalałych pomników z mogił Polaków - mieszkańców Czyszek pochowanych tam do roku 1945. Przeprowadziłem stosowne konsultacje i uzgodnienia z Merem Czyszek i powiadomiłem o moich zamierzeniach Konsulat Generalny RP we Lwowie, prosząc o opinię w tej sprawie.  Akceptacja założeń i planów, spowodowało przedstawienie na mojej stronie internetowej informacji o moich zamierzeniach z prośbą o wpłaty na rzecz budowy “Kwatery” albowiem stosowne pisma i rozmowy z wieloma instytucjami państwowymi nie dały żadnych rezultatów. Efekt przeszedł najśmielsze moje oczekiwania. Od chwili przedstawienia informacji na stronie internetowej  w przeciągu kilku miesięcy wpłat dokonało 276 osób i dwie instytucje . Wpłaty były z Japonii i Francji, wpłacali renciści, emeryci i osoby zamożne, każdy według swoich możliwości. Tak konto budowy “Kwatery” w czerwcu 2010 roku liczyło kilkanadziesiąt tysięcy zł. Już w roku 2008 ustaliłem z Merem Czyszek zabezpieczając się wcześniej, że z chwilą zebrania odpowiednich funduszy on znajdzie pracowników - oczywiście odpłatnie - do przeprowadzenia prac budowlanych przy “Kwaterze”. Mimo że wszystko miałem już przygotowane ogłosiłem nabór osób - ochotników do pracy przy budowie “kwatery” lecz nie będę ukrywał że byłem nie najlepszej myśli co do naboru. Czy będą chętni poświęcić swój czas, urlop i siły. Lecz przekonanie że to Polacy powinni budować “Polską Kwaterę Pamięci” na dawnej polskiej ziemi, a nie Ukraińcy, była silniejsze. I stało się to w co nie wierzyłem. Zgłosiło się 11 osób chętnych.

Zainteresowanie naszą pracą wśród Ukraińców było duże. Z mało uczęszczanej przycmentarnej, gruntowej drogi zrobiła się ruchliwa arteria komunikacyjna Czyszek.  Poza zainteresowaniem, pomagali nam w pracy, zapraszali na obiady i przynosili napoje. Jadąc  obawiałem się przyjęcia przez normalnych ludzi. Teraz mamy tam przyjaciół, którzy witają nas serdecznie z otwartymi ramionami nie szczędząc gościny. Tak powinni współżyć sąsiedzi skazani na siebie przez wieki na wieki. Podczas prawie dwutygodniowej pracy w  35 stopniowe upalne dni, wykosiliśmy chaszcze na całym polskim cmentarzu aby odsłonić polskie mogiły. Wykarczowaliśmy trzy potężne korzenie drzew. Wyrównaliśmy teren pod miejsce na kwaterę, przetransportowaliśmy wszystkie (poza dwoma wyjątkami) pomniki z polskich mogił na miejsce kwatery a było ich dokładnie 100. Pomniki wyrwane z ziemi, poprzewracane i porozrzucane po całym cmentarzu. W sobotę 17 lipca 2010 roku o godz. 15 kończymy pracę w Czyszkach. Zostało jeszcze wykonanie ogrodzenia. Lecz to wykona na moje zlecenie firma Ukraińska.

4.   Uzgodniono z proboszczem i wójtem w Czyszkach w roku 2008  wydzielenie kwatery pod polskie pomniki   ( wielkość uzależniona od naszych        potrzeb)

5.   Uzyskano pomoc i opinię  Konsulatu Generalnego  RP we Lwowie

Prace przy powstawaniu "Kwatery Pamięci" trwały od 4 lipca godz. 9  do 19 lipca godz. 15

Zgromadzono 100 pomników . Najstarszy z 1790 r. Znaleźliśmy pomnik ks. Wncentego Filara zm. w 1897 - proboszcza parafii Czyszki.